De theologie van de tussentijd: het ‘reeds’ en ‘nog niet’

Misschien heb je de uitdrukking van het ‘reeds en nog niet’ weleens gehoord, maar weet je niet precies wat ermee wordt bedoeld. De theologie van de tussentijd gaat over de tijd waarin wij nu leven, de tijd tussen Jezus’ eerste komst en Jezus’ tweede komst (wederkomst).

Het ‘reeds’ en ‘nog niet’

De woorden ‘reeds’ en ‘nog niet’ hebben te maken met het Koninkrijk van God. In de theologie van de tussentijd gaat het over de tijd tussen de hemelvaart van Jezus en de wederkomst van Jezus. Het Koninkrijk van God is er reeds (nu al) en tegelijkertijd is het Koninkrijk van God er nog niet volledig.

D-Day en V-Day

Om het beter te begrijpen wordt het ‘reeds’ en ‘nog niet’ ook wel vergeleken met D-Day (Decision Day) en V-Day (Vicory Day). Op 6 juni 1944 vielen de geallieerde troepen het bezette Frankrijk binnen aan het strand op Normandië. Het was de dag van de beslissing (D-Day). Het was duidelijk dat de geallieerden zouden winnen en dat de Nazi’s zouden verliezen, maar het duurde nog tot 8 mei 1945 tot de Nazi’s zouden capituleren en de totale overwinning behaald was (V-Day).

Het Koninkrijk van God begon met de komst van Jezus op aarde. Na zijn opstanding en hemelvaart kreeg Jezus alle macht in de hemel en op aarde (D-Day). Maar de totale doorbraak van het Koninkrijk vindt plaats bij Jezus tweede komst (V-Day).

Geïnaugureerde eschatologie

De theologie van de tussentijd wordt met een moeilijk woord ook wel ‘geïnaugureerde eschatologie’ (inaugurated eschatology) genoemd. ‘Geïnaugureerd’ betekent ‘ingewijd’ of ‘bevestigd’ en eschatologie is ‘de leer van de laatste dingen’. Het Koninkrijk van God is ‘geïnaugureerd’ maar nog niet ‘gerealiseerd’. Daarnaast bestaat ook de leer van de ’toekomstige eschatologie’ (future eschatology) en die van de ‘gerealiseerde eschatologie’ (realized eschatology). Je zou kunnen zeggen dat de ‘geïnaugureerde eschatologie’, de ’theologie van de tussentijd’ in het midden van deze twee zit.

Het evangelie van redding / evangelie van het Koninkrijk / overwinningsleer

En nadat Johannes overgeleverd was, ging Jezus naar Galilea en predikte het Evangelie van het Koninkrijk van God,
en Hij zei: De tijd is vervuld en het Koninkrijk van God is nabijgekomen; bekeer u en geloof het Evangelie.

Markus 1:14-15 HSV

Om te begrijpen wat de theologie van het Koninkrijk van God, of de theologie van de tussentijd inhoudt, vergelijk ik het met twee andere opvattingen.

1. De toekomstige eschatologie. Het klassieke evangelie, zoals het vroeger altijd werd verkondigd is het ‘evangelie van redding’. Woorden die hiervoor gebruikt worden zijn: behoud, redding, verlossing, bevrijding, vergeving, verzoening en eeuwig leven. Het gaat vooral over de redding of bekering van de mens en dus over het leven ná dit leven. Het Koninkrijk van God begint als Jezus terugkomt en pas dan zullen we delen in de zegeningen daarvan. Het gaat in dit evangelie vooral over de toekomst.
2. Geïnaugureerde eschatologie. Volgens de theologie van het Koninkrijk van God, kwam Jezus niet alleen op aarde om voor ons vergeving van zonde mogelijk te maken, maar ook om het Koninkrijk van God te brengen. ‘Het Koninkrijk van God’ is volgens deze theologie de kern van wat Jezus verkondigde toen Hij op aarde was, zoals bijvoorbeeld in veel gelijkenissen. Het gaat bij dit evangelie over de tijd waarin we nu leven én over de toekomst, als Jezus terugkomt.
3. Gerealiseerde eschatologie. Hier gaat het ook over het Koninkrijk van God, maar dan vooral over het ‘reeds’. Alle beloften van het Koninkrijk van God zijn nu al beschikbaar voor de gelovige. De oorzaak van een eventueel ‘nog niet’ is het gebrek aan geloof. Het wordt ook wel ‘overwinningsleer’ genoemd. Jezus heeft alles overwonnen door Zijn dood en opstanding en daardoor zijn alle beloften beschikbaar voor de gelovige. Kingdom Now en het volledig preterisme zijn ook gelinkt aan deze ‘gerealiseerde eschatologie’.

Jezus heeft Gods Koninkrijk verkondigd gedemonstreerd en ‘binnengebracht’ in onze werkelijkheid, hier op aarde. Waar Jezus is, is het Koninkrijk van God gekomen. Het alreeds van het Koninkrijk. Het is al gekomen in Jezus Christus en tegelijkertijd wijst Hij ook vooruit en wijst Zijn boodschap vooruit naar wat nog komen zal. Jezus zal dit Koninkrijk voor altijd en volledig vestigen op aarde bij zijn tweede komst. In de tussentijd, tussen het reeds en nog niet, heeft de kerk van Jezus Christus een bijzondere taak, een bijzondere roeping om te delen in de missie van Jezus, om het koninkrijk van God te verkondigen en te demonstreren in de kracht van de Heilige Geest.

Hans Alblas │ Webinar 1: Evangelie van het Koninkrijk

Aan de ene kant komen we het Koninkrijk in het Nieuwe Testament tegen als een tegenwoordige realiteit, zowel in het onderwijs van Jezus als dat van Paulus. Aan de andere kant wijzen beide dit Koninkrijk nog als een toekomstige realiteit aan.

Evert Leeflang│God verwachten, Een theologie van de toekomst

Het Koninkrijk van God ligt binnen ons bereik

Lukas 17:20-21 is een gesprek van Jezus met de Farizeeën over de komst van het Koninkrijk van God. De Farizeeën vroegen zich af wanneer dat zou komen. Jezus antwoordde hun en zei dat het tijdstip daarvan niet is te berekenen. Ook de plaats is niet aan te wijzen en Hij zegt dan: ‘het Koninkrijk van God is binnen u’. In de NBV21 staat ‘het koninkrijk van God ligt binnen uw bereik’. De uitleg van de OnlineStudieBijbel is dat dit vaak is verstaan als in de zin van ‘in uw hart’, maar dat het Koninkrijk van God nergens in het Nieuwe Testament alléén iets is wat gaat over het innerlijk van de mens. In de Bijbel staat dus niet alléén een evangelie van redding, maar ook dat van het Koninkrijk van God. Dat moeten we niet vergeten.

Het ‘reeds’ en ‘nog niet’ in de praktijk

De theorie hebben we gehad, maar hoe functioneert het ‘reeds’ en ‘nog niet’ in de praktijk? Wanneer hebben we te maken met ‘reeds’ en wanneer met ‘nog niet’? Evert Leeflang verwoord het zo: “als er gebeden wordt voor een zieke, denk je dan eerder dat het een ‘nu al’-moment wordt? In de trant van: ’toch zeker – in de naam van de HEER van de hemelse machten’ (1 Sam. 17:45)? Of denk je vooral aan een ‘nog niet-moment: ‘wij zuchten in onszelf in afwachting van de verlossing’ (naar Rom. 8:23)?”

Zowel veel gereformeerde als veel charismatische theologen zullen het spanningsveld van het ‘reeds’ en ‘nog niet’ erkennen. Ronald Westerbeek schrijft dat het punt is dat:

• menig gereformeerde theoloog dit ‘reeds/nog niet’ karakter van het Koninkrijk van God zal onderschrijven, zonder dat het ‘reeds’ ook functioneert in zijn of haar geleefde theologie.
• en menig charismatisch theoloog – ik noem de Post-Toronto-beweging, met o.a. Randy Clark en Bill Johnson – zal het ‘reeds/nog niet’ eveneens onderschrijven, zonder dat het ‘nog niet’ ook functioneert in zijn of haar geleefde theologie.

De theologie van de tussentijd en de theologie van de NAR is niet hetzelfde. De nadruk ligt binnen de NAR op het ‘reeds’ van het Koninkrijk van God. Alle beloften van God zijn nú al beschikbaar. Als dit niet het geval is in de praktijk, dan is dat vanwege het ongeloof, gebrek aan ‘een verlangen naar’ of omdat de kerk er zich niet genoeg naar uitstrekt.

Genezing in de theologie van de tussentijd

Ik vond een interessante lezing van Hans Burger “Genezing tussen ‘reeds’ en ‘nog niet'”, waarin hij het ‘delen in het leven van Christus’ koppelt aan de spanning tussen het ‘reeds’ en ‘nog niet’. De spanning van het ‘reeds’ en ‘nog niet’ is volgens Burger, de spanning van het onvolledig delen in Christus’ geschiedenis. We leven in een tussentijd: tussen de lichamelijke opstanding van Jezus en onze eigen lichamelijke opstanding bij Jezus’ tweede komst. Ons lichaam is nog niet verlost, deelt nog niet in Gods luister en is nog niet uit de dood opgestaan. Het hoort nog bij een schepping die is getekend door de gevolgen van de zonde, door zinloosheid en vergankelijkheid.

Volgens Romeinen 8:10-11 roept de aanwezigheid van de Geest een spanning op tussen onze eigen sterfelijkheid door de zonde en de Geest die ons leven geeft en ons sterfelijk bestaan levend zal maken. In vers 12-30 wordt het ‘reeds’ en ‘nog niet’ duidelijk.

De uitleg van vers 30 is, dat we in Christus al delen in Zijn luister, maar in het zichtbaar worden van die luister wordt zichtbaar dat er ook een duidelijk ‘nog niet’ is. Ons lichamelijk bestaan is nog niet verlost van het oude lichaam dat dood gaat. In ons lichamelijke bestaan zijn we nog met al onze vezels verweven met een schepping die zucht, die lijdt onder de slavernij van de vergankelijkheid en die ten prooi is aan zinloosheid.

₁₀ Als Christus echter in u leeft, is uw lichaam weliswaar door de zonde ten dode opgeschreven, maar de Geest schenkt u leven, omdat u door God rechtvaardig bent verklaard.
₁₁ Want als de Geest van Hem die Jezus uit de dood heeft opgewekt in u woont, zal Hij die Christus heeft opgewekt ook uw sterfelijk lichaam levend maken door zijn Geest, die in u woont.

₁₂ Broeders en zusters, we zijn dus niet langer gebonden aan het aardse, om volgens aardse maatstaven te leven.
₁₃ Als u wel zo leeft, zult u zeker sterven. Als u echter REEDS uw zondige praktijken doodt door de Geest, zult u leven TOEKOMST.
₁₄ Allen die REEDS door de Geest van God worden geleid, zijn REEDS kinderen van God.
₁₅ U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt REEDS de Geest ontvangen om REEDS Gods kinderen te worden – door Hem roepen wij God REEDS aan met ‘Abba, Vader’.
₁₆ De Geest zelf verzekert onze geest dat wij REEDS Gods kinderen zijn.
₁₇ En als we zijn kinderen zijn, zijn we ook zijn erfgenamen: erfgenamen van God, samen met Christus. Want wij delen REEDS in zijn lijden om ook met Hem te kunnen delen in Gods luister NOG NIET.
₁₈ Ik ben ervan overtuigd dat het lijden van deze tijd REEDS in geen verhouding staat tot de luister die ons in de toekomst zal worden geopenbaard NOG NIET.
₁₉ De schepping ziet er reikhalzend naar uit dat de luister van Gods kinderen openbaar wordt.
₂₀ Want de schepping is ten prooi aan zinloosheid REEDS, niet uit eigen wil, maar door Hem die haar daaraan heeft onderworpen. Maar er is hoop,
₂₁ omdat ook de schepping zelf zal worden bevrijd uit de slavernij van de vergankelijkheid en zal delen in de vrijheid en luister die Gods kinderen geschonken wordt NOG NIET.
₂₂ Wij weten dat de hele schepping nog altijd als in barensweeën zucht en lijdt REEDS.
₂₃ En zij niet alleen, ook wijzelf, die als voorschot de Geest hebben ontvangen, ook wij zuchten in onszelf REEDS in afwachting van de openbaring dat we kinderen van God zijn TOEKOMST: de verlossing van ons sterfelijk bestaan FYSIEK HERSTEL
₂₄ In deze hoop zijn we gered. Als we echter nu al zouden zien waarop we hopen, zou het geen hoop meer zijn. Wie hoopt er nog op wat hij al kan zien?
₂₅ Maar als wij hopen op wat we nog niet NOG NIET zien, blijven we in afwachting daarvan volharden.
₂₆ En bovendien komt de Geest onze zwakheid te hulp; wij weten immers niet wat we in ons gebed tegen God moeten zeggen, maar de Geest zelf pleit voor ons met woordloze zuchten REEDS.
₂₇ God, die ons hart doorgrondt, weet wat de Geest wil zeggen, want de Geest pleit voor de heiligen overeenkomstig Gods wil.
₂₈ En wij weten dat voor wie God liefhebben, voor wie volgens zijn voornemen geroepen zijn, alles bijdraagt aan het goede.
₂₉ Wie Hij van tevoren heeft uitgekozen, heeft Hij ook van tevoren bestemd om het evenbeeld te worden van zijn Zoon, die de eerstgeborene moest zijn van talloze broeders en zusters.
₃₀ Wie Hij hiertoe heeft bestemd, heeft Hij ook geroepen; en wie Hij heeft geroepen, heeft Hij ook vrijgesproken; en wie Hij heeft vrijgesproken, heeft Hij ook (deels) REEDS en (deels) NOG NIET laten delen in zijn luister.

Romeinen 8:10-30 NBV21 │toevoegingen komen uit de lezing van Hans Burger – Genezing tussen ‘reeds’ en ‘nog niet’

Ons lichaam hoort nog bij de oude schepping. Genezingen veranderen daar niets aan volgens Burger. Pas bij de tweede komst van Jezus zal dat veranderen, bij de openbaring van Gods luister over Zijn kinderen (vers 22). Genezingen kun je typeren volgens Burger als ‘betekenisvol oplappen’. Het is als teken van de komende eeuw een belangrijke verwijzing naar wat komt. Ze geven hoop op de genezing van de hele schepping en van ons hele lichamelijk bestaan.

Afsluiting

Positief

Positief aan de theologie van de tussentijd vind ik dat er wordt nagedacht over de tijd tussen Jezus’ hemelvaart en wederkomst en de toepassing van wat Jezus zegt. In mijn jeugd ging ik naar een reformatorische kerk en daar ging het vooral, of als ik het me goed herinner, alleen over het leven ná dit leven. Even kort door de bocht: als een mens bekeerd is ging hij naar de hemel en zo niet dan ging hij naar de hel. Ik zag later in dat Jezus nog meer heeft gezegd en geleerd toen Hij op aarde was.

Israël

Lastig aan de theologie van de tussentijd vind ik dat er weinig gesproken wordt over het volk Israël met betrekking tot het Koninkrijk van God.

NAR associatie

Hoewel er verschillen zijn, schuurt de theologie van de tussentijd soms aan tegen de NAR. Sommige theologen verkondigen de leer van de tussentijd, waarschuwen tegen de NAR én werken ook samen met NAR leiders of NAR organisaties. Dat vind ik verwarrend.

Het Evangelisch College bijvoorbeeld, begon vier jaar geleden met het Studietraject Gods Koninkrijk en de Heilige Geest in samenwerking met: het Evangelisch Werkverband, New Wine, Rafaël Nederland, de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten en Vineyard Benelux.

In een webinarserie: ‘Kijk op het Koninkrijk’ zegt Hans Alblas te willen voorkomen dat hij oordeelt over mensen, bedieningen en kerken, maar dat je tegelijkertijd als leider van een kerk of bediening een verantwoordelijkheid hebt voor je eigen mensen, je onderwijs en je daarom soms moet begrenzen en willen weten met wie je wel of niet samenwerkt. Hij is kritisch op de NAR, net als Ronald Westerbeek in zijn blogs, maar noemt ‘Bethel Church’ een soort grensgeval.

Bijvoorbeeld de New Apostolic Reformation: dan vind ik dat ze dat onvoldoende verantwoorden dat de Bijbel het hoogste gezag heeft. Er zijn momenten dat heel duidelijk wordt beleden dat de Bijbel hoogste gezag heeft. Dat men ook hecht aan een verantwoorde uitleg en soms zie je dat ook wel gebeuren. Vaker zie je dus dat teksten uit zijn verband worden gehaald en dat men bijvoorbeeld ook komt tot een profetische interpretatie van de Bijbel. Waar men de overtuiging heeft dat mijn ervaring van door God geleid worden, van inzicht ontvangen, dat die eigenlijk bepalend is voor de betekenis die ik aan de Schrift toe ken. En dan onttrekt het zich eigenlijk aan elke vorm van verantwoording afleggen. Want als ik dat niet herken en niet diezelfde ervaring deel met jou dan ben ik snel uitgepraat. Als jij me zegt ‘God laat me zien dat dit de ware betekenis is van Jozua 1’, ja, als God mij dat niet laat zien op dezelfde manier, waar gaat het dan fout? En dan zal een leider al snel zeggen, ‘ja dan ben je nog niet zover’, of ‘dan moet je dat toch op een andere manier leren zien’. Maar op grond waarvan dan? Kun je me ook uitleggen hoe? Ik mis vaak toch de verantwoording van de manier waarop men de Schrift leest en uitlegt en ik zie dat het te vaak buiten de context gaat. Dat teksten gewoon losgehaald worden, verbanden worden gezien die er eigenlijk niet zijn, of betekenis aan wordt gegeven die je eigenlijk niet kunt waarmaken of hard maken als je tot een zorgvuldige uitleg van de Schrift komt.

Hans Alblas│Webinar 2: Eenheid van het Koninkrijk

Wait for the Lord

Bronnen / meer informatie

• Kopafbeelding: Het Omega Project│ Aflevering 3: De paradox van het ‘reeds en nog niet’
• BijbelWoord│14/03/2021│Giancarlos Ventura Gonzale│Wat Betekent “Reeds, Maar Nog Niet”?
• Evangelisch College│Gratis webinarserie: Kijk op het Koninkrijk
• Het Omega Project│3: Tutorial: Het ‘reeds en nog niet’
• Evert Leeflang│God verwachten, Een theologie van de toekomst
• Levenindekerk.nl│Jos Douma│2014│Tom Wright, Gods koninkrijk en New Wine
• Weetwatjegelooft.nl│ Hans Burger│Genezing tussen ‘reeds’ en ‘nog niet’
• Ronald Westerbeek│26/12/2016 │Genezing in de tussentijd van het Koninkrijk
• Ronald Westerbeek │08/03/2017 │Hoe blijft het vuur branden? Theologische kanttekeningen bij de Post-Toronto-beweging
• Ronald Westerbeek│09/03/2017│Naar een “Reeds/Nog niet 2.0″?
• Wikipedia│Inaugurated eschatology