Poëzie in de Bijbel

Dichterlijke boeken in de Bijbel

Een ander woord voor dichtkunst is poëzie en wordt veel gebruikt in het Oude Testament. Bij de profeten vinden we wat poëzie. Bijvoorbeeld in Klaagliederen staat een verzameling qinah-gedichten. Dichterlijke boeken in de Bijbel zijn:

Job
Psalmen
Spreuken
Prediker
Hooglied

Spreuken, Job en Prediker worden ook gerekend onder de wijsheidsliteratuur. Daarin gaat het niet om theoretische kennis, maar om inzicht in wat een goed leven is. De nadruk ligt op rechtvaardigheid en rechtschapenheid en op leven en dood.

Poëzie

In de nieuwere bijbelvertalingen is de bladzijdenindeling anders bij poëzie. Elke zin van het gedicht heeft zijn eigen regel. Zo is goed te zien wanneer iets poëzie is en wat niet. Dit is belangrijk, omdat het bepalend kan zijn voor hoe we een bepaald gedeelte lezen en begrijpen.

Poëzie is geen letterlijke beschrijving en het is niet altijd juist om deze om deze gedeelten altijd letterlijk te nemen. Bijvoorbeeld in Psalm 31:4 staat dat God een vesting is. Dit is beeldend gesproken, God is geen gebouw.

Poëzie was in de tijd van de Bijbel een manier om dingen te onthouden. Het is krachtiger dan een letterlijke beschrijving. Het dringt beter door in ons hart en verstand.

Stijlfiguren

Metaforen en vergelijkingen

Een metafoor of vergelijking is een beeld wat ons laat zien wat er wordt bedoelt, zoals bijvoorbeeld in Psalm 103:13 (NBV). De zorg van een liefdevolle vader, wordt vergeleken met de liefdevolle zorg van God voor Zijn volk.

Zo liefdevol als een vader is voor zijn kinderen, zo liefdevol is de HEER voor wie hem vrezen.

Een ander voorbeeld van een metafoor is een kameel, omschreven als ‘het schip der woestijn’

Hyperbool

In een hyperbool worden emoties of beschrijvingen overdreven:

Al uw golven slaan zwaar over mij heen (Psalm 42:8 NVB)
Ik haat hen, zo fel als ik haten kan, ze zijn mijn vijand geworden (Psalm 139:22 NBV)
Als iemand tot Mij komt en niet haat zijn eigen vader en moeder en vrouw en kinderen en broers en zusters, ja, ook zelfs zijn eigen leven, [die] kan Mijn discipel niet zijn (Lucas 14:26 HSV)

Het gaat hier om het op de tweede plaats stellen.

Chiasme

Een chiasme zijn twee of meer bij elkaar behorende zinnen of delen van een zin, die elkaars spiegelbeeld vormen. Twee of meer thema’s in omgekeerde volgorde. De naam komt van de Griekse letter ‘Chi’ die geschreven wordt als ‘X’. Een voorbeeld van een chiasme in één vers is Psalm 1:6 (NBV):

De HEER beschermt de weg van de rechtvaardigen, de weg van de wettelozen loopt dood.

Parallellisme

De meeste Hebreeuwse gedichten zijn gebaseerd op een vorm van herhaling, die parallellisme genoemd wordt. Er zijn twee soorten:

Synoniem parallellisme: de gedachte wordt herhaald in de volgende regel en is dan krachtiger.

Heb erbarmen, HEER, want ik kwijn weg. Genees mij, HEER, ik ben doodsbang (Psalm 6:3 NBV)

Anthithetisch parallellisme: de volgende regel is tegengesteld.

Zij die in tranen zaaien, zullen oogsten met gejuich (Psalm 126:5 NBV)

Acrostichon

Sommige gedichten in het Hebreeuws zijn een acrostichon, dat is een naamdicht. Een bijbels acrostichon is een gedicht waarvan de eerste letters van de regels gerangschikt zijn op volgorde van het Hebreeuwse alfabet. Bijvoorbeeld Psalm 25 en Psalm 119. In de (H)SV staat de Hebreeuwse letter in de kantlijn.

Personificatie

Door middel van personificatie wordt een abstract begrip concreet en levendig, doordat het als een persoon wordt voorgesteld.

De wijn is een spotter, de drank een luidruchtige, ieder die zich daaraan overgeeft, is onwijs (Spreuken 20:1 NBG)

Antropomorfisme

Hierbij wordt God als mens voorgesteld en mensvormig over Hem gesproken. Bijvoorbeeld de ogen van God, Zijn sterke arm. Het gaat om Gods aanpassing aan ons menselijk bevattingsvermogen