Bijbelteksten of Bijbelgedeelten zijn geschreven in verschillende genres. Om de inhoud van een Bijbeltekst/gedeelte/hoofdstuk te begrijpen is het belangrijk om te weten in welk literair genre het is geschreven. De twee literaire hoofdgenres in de Bijbel zijn: proza en poëzie. Deze blog gaat over poëzie in de Bijbel.
Poëzie leest anders dan proza (een verhaal). Poëzie is vaak krachtiger. In de tijd van de Bijbel was poëzie daarom een manier om dingen te onthouden.
Wat is poëzie?
Volgens Wikipedia is poëzie: ‘een vorm van literatuur die uit versregels is opgebouwd. Poëzie benut de esthetische en ritmische eigenschappen van taal zoals metrum en geluidssymboliek om betekenissen over te brengen ter aanvulling, vervanging of ondermijning van de prozaïsche, ogenschijnlijke letterlijke betekenis.’ Een ander woord voor poëzie is dichtkunst.
Niet letterlijk nemen
Poëzie is geen letterlijke beschrijving en het moet niet altijd letterlijk worden genomen. Neem een kinderlied als voorbeeld. Iedereen begrijpt dat beren geen broodjes smeren en een veldmuis geen fiets maakt van een lege notendop.
In de Bijbel is dit ook het geval. In Psalm 31:4 staat dat God een vesting is. Dit moeten we niet letterlijk nemen, want God is geen gebouw. Psalm 91:4 wil ook niet zeggen dat God letterlijk vleugels heeft.
U bent mijn rots, mijn vesting, U zult mijn gids zijn, mij leiden, tot eer van uw naam,
Psalm 31:4 NBV21
Hij zal je beschermen met zijn vleugels, onder zijn wieken vind je een toevlucht, zijn trouw is een schild en pantser.
Psalm 91:4 NBV21
Waar vinden we poëzie in de Bijbel?
Dichterlijke boeken in de Bijbel zijn:
- Job
- Psalmen
- Spreuken
- Prediker
- Hooglied
In andere Bijbelboeken staan gedeeltes poëzie. In de profetenboeken: Jesaja, Jeremia, Klaagliederen, Ezechiël en de kleine profeten. In Deuteronomium 32 lezen we bijvoorbeeld het lied van Mozes en in 1 Samuël 2 het lied van Hanna.
Zichtbaarheid van poëzie in de Bijbel
In oudere (Nederlandse) Bijbelvertalingen is geen verschil te zien tussen proza en poëzie, alle teksten staan achter elkaar. In de NBV, de HSV en NBV21 is het verschil wel duidelijk. In Bijbelboeken en Bijbelgedeeltes met poëzie begint elke zin op een nieuwe regel. Zo kunnen we de tekst beter begrjipen. Poëzie is vaak krachtiger en komt anders binnen dan een verhaal. In de tijd van de Bijbel was poëzie daarom een manier om dingen te onthouden.
Soorten poëzie
Metaforen en vergelijkingen
Een metafoor of vergelijking is een beeld wat ons laat zien wat er wordt bedoelt. In Psalm 103:13 wordt de zorg van een vader vergelijken met de zorg van God voor Zijn volk. In de gelijkenissen gebruikt Jezus ook metaforen.
Zoals een vader zich ontfermt over zijn kinderen, zo ontfermt zich de HEER over wie Hem vrezen.
Psalm 103:13 NBV21
Personificatie
Door middel van personificatie wordt een abstract begrip als een persoon weergegeven. In Spreuken 8 en 9 bijvoorbeeld, wordt wijsheid als een vrouw voorgesteld en in Spreuken 20 wordt de wijn een spotter genoemd.
Roept Wijsheid niet en laat Inzicht Haar stem niet klinken?
Spreuken 8:1-2 HSV
Op de top van hoogten, langs de weg, op een kruispunt van paden, staat Zij.
De wijn is een spotter, de drank een luidruchtige, ieder die zich daaraan overgeeft, is onwijs.
Spreuken 20:10 NBG
In Psalm 19 wordt de hemel als persoon genoemd en de dag en nacht.
De hemel vertelt Gods eer, het gewelf verkondigt het werk van Zijn handen.
Psalm 19:2-3 HSV
De ene dag spreekt overvloedig tot de andere, de ene nacht geeft kennis door aan de andere.
In Genesis 4:7 ligt de zonde aan de deur.
Is het niet zo dat u, als u het goede doet, [uw hoofd] kunt opheffen? Maar als u niet het goede doet, ligt de zonde aan de deur. Naar u gaat zijn begeerte uit, maar ú moet over hem heersen.
Genesis 4:7 HSV
Antropomorfisme
Het woord antropomorfisme komt van het Griekse ánthrōpos (mens) en morphē (gedaante). Het is het toekennen van menselijke eigenschappen aan niet-menselijke wezens. Als antropomorfisme in de Bijbel gebruikt is, wordt God als mens voorgesteld en over Hem gesproken als was Hij een mens. Bijvoorbeeld de ogen van God of Zijn sterke arm.
Hyperbool
In een hyperbool worden emoties of beschrijvingen overdreven. Het gaat er in Lukas 14:26 om het op de tweede plaats stellen van vader, moeder, kinderen, broers en zussen, niet om haten.
De roep van vloed naar vloed, de stem van uw waterstromen – al uw golven slaan zwaar over mij heen.
Psalm 42:8 NBV21
Ik haat hen, zo fel als ik haten kan, ze zijn ook mijn vijand geworden.
Psalm 139:22 NBV21
Als iemand tot Mij komt en niet haat zijn eigen vader en moeder en vrouw en kinderen en broers en zusters, ja, ook zelfs zijn eigen leven, die kan Mijn discipel niet zijn.
Lukas 14:26 HSV
Chiasme
Het woord chiasme komt van de Griekse letter ‘Chi‘ die geschreven wordt als ‘X‘. Een chiasme zijn twee of meer zinnen die bij elkaar horen, die een spiegelbeeld vormen. In het midden staat vaak de kern van het gedeelte. Een chiasme wordt ook wel een kruisstelling genoemd.
Een voorbeeld van een chiasme is Psalm 1:6.
De HEER beschermt de weg van de rechtvaardigen,
Psalm 1:6 NBV21
de weg van de wettelozen loopt dood.
Een ander, uitgebreider voorbeeld van een chiasme is 1 Thessalonicenzen 4:15-18, wat gaat over de doden bij de wederkomst van Jezus.
| 15a | Wij zeggen u met een woord van de Heer: | A |
| 15b | wij, die in leven blijven tot de komst van de Heer, | B |
| 15c | zullen de doden in geen geval voorgaan. | C |
| 16a | Wanneer het signaal gegeven wordt, de aartsengel zijn stem verheft en de bazuin van God weerklinkt, zal de Heer zelf uit de hemel neerdalen. | X |
| 16b | Dan zullen eerst de doden die Christus toebehoren opstaan, | C |
| 17 | en daarna zullen wij, die nog in leven zijn, samen met hen op de wolken worden weggevoerd en gaan we in de lucht de Heer tegemoet. Dan zullen we altijd bij Hem zijn. | B |
| 18 | Troost elkaar met deze woorden. | A |
Parallellisme
Parallellisme komt veel voor in de Psalmen. Twee teksten of tekstgedeeltes lijken daarbij erg op elkaar of hebben met elkaar te maken. Daardoor wordt de tekst meer benadrukt. In Psalm 72:2 wordt bijvoorbeeld twee keer hetzelfde gevraagd.
Dan zal hij over Uw volk rechtspreken met gerechtigheid
Psalm 72:2 NBV
en over Uw ellendigen met recht.
Er zijn twee soorten parallellisme: synoniem parallellisme en anthithetisch parallellisme. Bij synoniem parallellisme is het tweede gedeelte een herhaling van het eerste. Het tweede gedeelte is krachtiger of duidelijker.
Heb erbarmen, HEER, want ik kwijn weg.
Psalm 6:3 NBV21
Genees mij, HEER, ik ben doodsbang
Bij antithetisch parallellisme is het tweede gedeelte tegengesteld.
Zij die in tranen zaaien,
Psalm 126:5 NBV
zullen oogsten met gejuich
Acrostichon
Een acrostichon is een naamdicht of lettervers, waarvan de eerste of laatste letters van elke regel ook een woord of zin vormen. De tekst van het Wilhelmus is een acrostichon. De eerste letters van elk vers in de originele spelling vormen ‘Willem van Nassov’. Bij een alfabetisch acrosticon vormen de eerste of laatste letters van elke regel het Hebreeuwse alfabet, zoals bijvoorbeeld Psalm 25. In de (H)SV staat de Hebreeuwse letter in de kantlijn.
leuk dat je dit aanhaalt, ik denk alleen dat heel de Bijbel vol staat met Poëzie. Het is alleen in onze taal niet als zodanig opvallend of herkenbaar. Maar het staat dus niet alleen in de 5 genoemde boeken maar is aanwezig van Genesis t/m openbaringen.
Groet shalom Raymond
Klopt, blijkbaar heb ik dat niet duidelijk genoeg verwoord in mijn blog.