Narcisme in de kerk

‘Narcissism: Healing the Relational Infection in the Church’

Het boek van Jim Wilder ‘The Pandora Problem: Facing Narcissism in Leaders & Ourselves’, over narcisme staat al een jaar in de kast, maar ik kom er niet door, terwijl het onderwerp me wel boeit. Het boek ‘The Other Half of Church‘ van Jim Wilder en Michel Hendricks vind ik eenvoudiger en gaat over ongeveer hetzelfde onderwerp. Een verkorte versie van hoofdstuk 7 uit dit boek is (gratis) te lezen met het leesplan ‘Narcissism: Healing the Relational Infection in the Church’ van YouVersion.

In dit zesdaagse plan diagnosticeren Michel Hendricks en Jim Wilder de epidemie van narcisme binnen de kerk en bieden ze een bijbelse weg naar een gezondere gemeenschap van vriendelijkheid (genegenheid), vergeving en transparantie.
(YouVersion)

Ik heb in het kort een samenvatting gemaakt van de hoofdstukken over schaamte en narcisme, uit het boek ‘The Other Half of Church’. De quotes in deze blog komen ook uit deze hoofdstukken.

Schaamte

Schaamte is een heftige emotie en je wilt de situaties niet herinneren waarin je je schaamde. Volgens Jim Wilder is schaamte in onze hersenen verbonden met de vorming van ons karakter. Schaamte is nodig om ons karakter te vormen.

Er zijn 2 soorten schaamte: giftige schaamte en gezonde schaamte.

Giftige schaamte

Giftige schaamte communiceert ‘je bent slecht’ en komt niet met hulp. Deze schaamte laat ons weten dat we bijvoorbeeld dom zijn, lelijk of onhandig en we voelen ons nog slechter.

Gezonde schaamte

Bij gezonde schaamte is de relatie met de ander belangrijk.

Gezonde schaamte is een non-verbale spontane reactie op een gezicht dat niet blij is om bij mij te zijn.
‘The Other Half of Church’ van Jim Wilder en Michel Hendricks

Je ziet aan het gezicht van de ander dat hij of zij verdrietig is om wat je zegt of doet. Je voelt dit ook. Maar de ander communiceert níet de boodschap ‘je bent slecht’. Volgens de schrijvers kunnen we leren om relationeel te zijn in schaamte. In een relatie kan de ander je op een liefdevolle manier laten weten dat hij of zij van je houdt, maar dat je je niet als jezelf gedraagt. Dit wordt ook wel genoemd de ‘liefdevolle herinnering’.

Als de herinnering correct is uitgevoerd en ik nederig en ontvankelijk ben, heb je geholpen mijn karakter te vormen. Ik ben nu een beetje meer zoals Jezus dankzij jou. In Gods koninkrijk wordt schaamte altijd gecombineerd met een sterke dosis liefde.
‘The Other Half of Church’ van Jim Wilder en Michel Hendricks

Het herstel van de relatie is belangrijk en daar wordt ons karakter door gevormd. Bij giftige schaamte ontbreekt dit. Een van de voorbeelden uit het boek over het verschil tussen giftige en gezonde schaamte:

Giftig: wie ben jij om mij te bekritiseren?
Gezond: je kritiek doet me pijn, maar ik wil er voor openstaan om ervan te leren. Vertel me meer.
‘The Other Half of Church’ van Jim Wilder en Michel Hendricks

Narcisme en schaamte

Narcisme is volgens Jim Wilder in de kern een schaamte-ziekte. De ‘liefdevolle herinnering’ (zoals bij gezonde schaamte) wordt bij mensen met narcisme/narcistische neigingen gezien als een bedreiging. Een gesprek wordt dan een argument dat men moet winnen. De motivatie om te winnen is vooral sterk als het gaat over karakter of leiderschap.

Narcisten zullen geen gezonde herinnering accepteren als hun karakter gebrekkig is, maar ze zijn bedreven in het gebruiken van giftige schaamte tegen anderen.
‘The Other Half of Church’ van Jim Wilder en Michel Hendricks

Mensen met narcisme/narcistische neigingen kunnen niet op de gezonde manier met schaamte omgaan, ze leren niet van schaamte in relatie met de ander. Daardoor hebben zij een grote behoefte om speciaal te zijn. Dit is waarom veel mensen met narcisme/narcistische neigingen leidinggevende functies hebben in bedrijven, maar ook in kerken.

De narcistische voorganger

De schrijvers leggen uit dat het leiderschap er aan de buitenkant vaak goed en indrukwekkend uit ziet, maar de innerlijke motivatie is losgekoppeld van relaties. Meetbaarheid en cijfers zijn vaak belangrijk en als deze niet goed zijn verzint de leider een verhaal waardoor de fout bij een ander ligt.

Bediening is belangrijker dan relaties!

Op een podium kan de grote leider een sterke band met de gemeente lijken te hebben terwijl hij toch een echte relationele afstand bewaart.
‘The Other Half of Church’ van Jim Wilder en Michel Hendricks

Rondom de narcistische leider zien we vaak een bubbel van mensen die hem bevestigen. Mensen die het karakter van de leider doorzien en de bubbel dreigen te laten knappen worden snel weggewerkt, met als excuus een verschil van mening over de visie.

Als iemand de grote zaak in de weg staat, worden ze geofferd op het altaar van het visioen van de leider.
‘The Other Half of Church’ van Jim Wilder en Michel Hendricks

Groep of gemeente

Jim Wilder maakt de vergelijking met de behandeling van zijn ooginfectie.

De kerk heeft zowel een cultuur als een infectie. Zelfs als er een magisch antibiotica zou zijn, zou de infectie blijvend terugkeren totdat de cultuur verandert. De cultuur van een kerk is haar relationele bodem, en de infectie gedijt goed in uitgeputte grond.
‘The Other Half of Church’ van Jim Wilder en Michel Hendricks

Een relationeel arme gemeente is vatbaar voor leiders met narcisme/narcistische neigingen. Zo’n leider wegsturen is geen oplossing, want men zal zo’n zelfde opvolger zoeken. De cultuur veranderen is de oplossing.

Een gemeente met liefdevolle relaties is beter gewapend tegen narcisme en accepteert het niet. Jim Wilder legt uit dat het onmogelijk is om een narcist nieuw gedrag aan te leren. Een mens verandert door wat hij anderen ziet doen en wat hij nadoet. Een gemeente met een sterke relationele bodem kan wel laten zíen aan de leider met narcisme/narcistische neigingen hoe zijzelf omgaat met schaamte en liefdevolle correctie.