Het Johannes-evangelie

Het vierde evangelie

Het vierde evangelie is anders dan de andere drie evangeliën. Het taalgebruik is anders en Johannes beschrijft andere dingen en laat dingen weg. In het Johannes-evangelie gaat het over Jezus als: ‘het Lam van God’, ‘het Woord’ of ‘Ik ben’. De andere evangeliën beschrijven vooral wat Jezus deed en wat hij heeft gezegd, maar Johannes laat weten Wie Jezus is.

Wie schreef dit evangelie?

Hiervan getuigt iemand die het zelf heeft gezien, en zijn getuigenis is betrouwbaar. Hij weet dat hij de waarheid spreekt en wil dat ook u gelooft.
Johannes 19:35 NBV21

In het evangelie zelf staat niet wie het geschreven heeft. Wel is uit meerdere teksten op te maken dat de schrijver ooggetuige is geweest van het leven van Jezus en dat hij meerdere keren verwijst naar zichzelf. Ook blijkt uit het evangelie dat de schrijver veel kennis had van de Joodse gewoonten, van de geschiedenis van het Joodse volk en op het gebied van de ligging en betekenis van de plaatsen die genoemd worden. In de vroege kerk zag men Johannes als schrijver van dit evangelie.

Johannes schreef naast dit evangelie ook 1, 2 en 3 Johannes en het boek Openbaring. Meer over de apostel Johannes vind je hier.

Wanneer en waar is het geschreven?

Volgens kerkvader Irenaeus schreef Johannes zijn evangelie in Efeze in Klein-Azië. Er zijn manuscripten gevonden van het Johannes-evangelie, die al aan het begin van de tweede eeuw zijn gevonden, dus het is vóór die tijd geschreven. De val van Jeruzalem, in het jaar 70 niet wordt beschreven, iets wat wel te verwachten zou zijn als het direct daarna geschreven zou zijn. Waarschijnlijk is het tussen de jaren 70 (de val van Jeruzalem) en 100 na Christus geschreven.

Het doel van het Johannes evangelie

Jezus nu heeft in aanwezigheid van Zijn discipelen nog wel veel andere tekenen gedaan, die niet beschreven zijn in dit boek,
maar deze zijn beschreven, opdat u gelooft dat Jezus de Christus is, de Zoon van God, en opdat u, door te geloven, het leven zult hebben in Zijn Naam.
Johannes 20:30,31 HSV

In hoofdstuk 20:30,31 staat het doel van dit evangelie. Johannes wil dat mensen geloven dat Jezus de Christus (Messias) is, de Zoon van God. In heel zijn evangelie maakt Johannes dit duidelijk, op verschillende manieren. Door bepaalde gebeurtenissen weg te laten en andere toe te voegen. Diverse ‘Ik ben’ uitspraken maken duidelijk dat Jezus God is.

Weglatingen en toevoegingen

Johannes laat bepaalde dingen weg die wel in de synoptici (Mattheüs, Markus en Lukas) staan en andere situaties of wonderen voegt hij toe. Doordat hij het evangelie schreef met een duidelijk doel, is het geen compleet verslag van het leven van Jezus, maar koos hij bewust wat op te schrijven.

weglatingen:

geslachtsregister van Jezus
de geboorte van Jezus
Jezus’ doop door Johannes de Doper
de verzoeking in de woestijn
de bergrede en zaligsprekingen
vele gelijkenissen
de uitzending van de 12 apostelen en 70 discipelen
de verheerlijking op de berg
de hemelvaart
toespraken van Jezus over de toekomst

toevoegingen:

slimme proloog
de bruiloft te Kana
het gesprek met Nicodémus
het gesprek met de Samaritaanse vrouw
de genezing van de verlamde man in Bethesda
de genezing van de blindgeboren man
de opwekking van Lazarus
de voetwassing
de afscheidsrede van Jezus tijdens het laatste avondmaal

Getuigen van Jezus

Als bewijs dat Jezus God is, gebruikt Johannes meerdere getuigen: mensen, God de Vader, de woorden van Jezus en de daden van Jezus. Het woord ‘getuige’ komt wel 50 keer voor het Johannes-evangelie.

Mensen die getuigen van Jezus

Van Hem getuigde Johannes toen hij uitriep: ‘Hij is het over wie ik zei: “Die na mij komt is meer dan ik, want Hij was er vóór mij!”’
Johannes 1:15 NBV21

Johannes de Doper
Natanaël
Petrus
Martha
Thomas
de apostel Johannes

Getuigenis van God de Vader

De Vader, die Mij gezonden heeft, heeft dus zelf een getuigenis over Mij afgelegd. Maar u hebt zijn stem nooit gehoord en zijn gestalte nooit gezien,
Johannes 5:37 NBV21

Wel, Ik getuig over mijzelf, en de Vader, die Mij gezonden heeft, getuigt over Mij.’
Johannes 8:18 NBV21

Het getuigenis van Jezus zelf

Jezus getuigt van zichzelf Wie Hij is.

Werkelijk, Ik verzeker u, wij spreken over wat we weten en we getuigen van wat we gezien hebben, maar jullie accepteren ons getuigenis niet.
Johannes 3:11 NBV21

Hij die uit de hemel komt en boven allen staat,
getuigt van wat Hij gezien en gehoord heeft, en toch wordt zijn getuigenis door niemand aanvaard.
Johannes 3:31b,32 NBV21

Ik ben

In diverse teksten zegt Jezus: ἐγὼ εἰμί / egō eimi / ‘Ik ben…’ Dezelfde woorden komen voor in de Griekse vertaling van het Oude Testament. Het is daarom een teken en een bewijs van de goddelijkheid van Jezus.

Toen antwoordde God hem: ‘Ik ben die er zijn zal. Zeg daarom tegen de Israëlieten: “IK ZAL ER ZIJN heeft mij naar u toe gestuurd.”’
Exodus 3:14 NBV21

Het getuigenis van de werken van Jezus

Johannes koos beschrijft zeven tekenen van Jezus, die laten zien dat Jezus de Messias is, de Zoon van God.. Meer over deze zeven tekenen vind je hier.

Getuigenis van de Geest

Johannes de Doper getuigt hoe Jezus de Heilige Geest ontving en dat Hij anderen zal dopen met de Heilige Geest (Joh. 1)
Jezus spreekt over de noodzaak om wederom geboren te worden uit water en Geest (Joh. 3)
Jezus spreekt over de Geest als over het Leven de water en Hij zegt, dat we God moeten aanbidden in Geest en in waarheid (Joh. 4)
Tijdens het loofhuttenfeest wijst Jezus op de Heilige Geest die we ontvangen als we in Hem geloven (Joh. 7)
Jezus vertelt de discipelen dat de Heilige Geest hen Zijn onderwijs in herinnering zal brengen en van Hem zal getuigen, als Hijzelf niet meer op aarde is (Joh. 14-16)
Jezus gaf zijn discipelen een teken van de Heilige Geest door op ieder van hen te blazen. Hij verwees hiermee naar Pinksteren. (Joh. 20)

Later zal de pleitbezorger, de heilige Geest, die de Vader jullie in mijn naam zal zenden, jullie alles duidelijk maken en alles in herinnering brengen wat Ik tegen jullie gezegd heb.
Johannes 14:26 NBV21

Op de laatste dag, het hoogtepunt van het feest, stond Jezus in de tempel, en Hij riep: ‘Laat wie dorst heeft bij Mij komen en drinken!
“Rivieren van levend water zullen stromen uit het hart van wie in Mij gelooft,” zo zegt de Schrift.’
Hiermee doelde Hij op de Geest die zij die in Hem geloofden zouden ontvangen; de Geest was er namelijk nog niet, want Jezus was nog niet tot Gods majesteit verheven.
Johannes 7:37-39 NBV21

De schriften getuigen van Jezus

Jezus legt uit dat de Schriften (het Oude Testament) getuigen van Hem.

U bestudeert de Schriften en u denkt daardoor eeuwig leven te hebben. Welnu, de Schriften getuigen over Mij,
Johannes 5:39 NBV21

U moet niet denken dat Ik u bij de Vader zal aanklagen; Mozes, op wie u uw hoop hebt gevestigd, klaagt u aan.
Als u Mozes zou geloven, zou u ook Mij geloven, hij heeft immers over Mij geschreven.
Maar als u niet gelooft wat hij geschreven heeft, hoe zou u dan geloven wat Ik zeg?’
Johannes 5:45-47 NBV21

Meerdere teksten in het Johannes-evangelie verwijzen naar het Oude Testament

	Johannes-evangelie		Oude Testament
Johannes 3:14,15	De Mensenzoon moet hoog verheven worden, zoals Mozes in de woestijn de slang omhooggeheven heeft, opdat iedereen die gelooft, in Hem eeuwig leven heeft.	Numeri 21:8	en de HEER zei tegen hem: ‘Laat een slang maken en bevestig die op een staak. Iedereen die gebeten is en daarnaar kijkt, blijft in leven.’
Johannes 6:31	Onze voorouders hebben immers manna in de woestijn gegeten, zoals geschreven staat: “Brood uit de hemel heeft hij hun te eten gegeven.”’	Numeri 11:7-9	(Het manna leek op korianderzaad maar had de kleur van balsemhars. Ze verzamelden het overal in de omtrek, maalden het met een handmolen of stampten het fijn in een vijzel, kookten het in een pot en maakten er koeken van. Die smaakten alsof ze in olie gebakken waren. Wanneer het kamp ’s nachts door de dauw bedekt werd, daalde ook het manna erop neer.)
Johannes 10:11-15	Ik ben de goede herder. Een goede herder is bereid zijn leven te geven voor de schapen. Een ingehuurde knecht, iemand die geen herder is en niet de eigenaar van de schapen, laat de schapen in de steek en slaat op de vlucht zodra hij een wolf ziet aankomen. De wolf valt de kudde aan en jaagt de schapen uiteen; de man is maar ingehuurd en de schapen kunnen hem niets schelen. Ik ben de goede herder. Ik ken mijn schapen en mijn schapen kennen Mij, zoals de Vader Mij kent en Ik de Vader ken. Ik geef mijn leven voor de schapen.	Psalm 23:	Een psalm van David. De HEER is mijn herder, het ontbreekt mij aan niets. Hij laat mij rusten in groene weiden en voert mij naar vredig water, Hij geeft mij nieuwe kracht en leidt mij langs veilige paden tot eer van zijn naam. Al gaat mijn weg door een donker dal, ik vrees geen gevaar, want U bent bij mij, uw stok en uw staf, zij geven mij moed. U nodigt mij aan tafel voor het oog van de vijand, U zalft mijn hoofd met olie, mijn beker vloeit over. Geluk en genade volgen mij alle dagen van mijn leven, ik verblijf in het huis van de HEER tot in lengte van dagen.
Johannes 1:46	Hij zocht Natanaël op en zei tegen hem: ‘We hebben de man gevonden over wie Mozes in de wet geschreven heeft en over wie ook de profeten hebben gesproken: Jezus, de zoon van Jozef, uit Nazaret!’ (Mozes, 12 keer genoemd in Johannes-evangelie)	Exodus	Mozes
Johannes 8:58	‘Werkelijk, Ik verzeker u,’ antwoordde Jezus, ‘Ik ben van voor de tijd dat Abraham er was.’ (Abraham, 7 keer genoemd in Johannes 8)	Genesis	Abraham

Zeven ‘Ik ben’ uitspraken van Jezus

Johannes beschrijft zeven uitspraken van Jezus over zichzelf, die beginnen met de woorden ‘Ik ben’.

Ik ben het brood dat leven geeft (6:35)
Ik ben het licht voor de wereld (8:12)
Ik ben de deur voor de schapen (10:7)
Ik ben de goede herder (10:11)
Ik ben de opstanding en het leven (11:25)
Ik ben de weg, de waarheid en het leven (14:6)
Ik ben de ware wijnstok (15:1)

Tegenstellingen

Johannes gebruikt diverse tegenstellingen in zijn evangelie, die allemaal te maken hebben met (de tegenstelling) waar zijn evangelie over gaat, namelijk geloof en ongeloof.

leven en dood
van boven en van beneden
licht en duisterniis
waarheid en leugen
zien en blind zijn
geloof en ongeloof

Blijven geloven

Het doel van Johannes is ‘dat u gelooft dat Jezus de Christus is, de Zoon van God, en opdat u, door te geloven, het leven zult hebben in Zijn Naam’. In plaats van ‘gelooft’, zijn er handschriften van de Bijbel waarin staat: ‘blijft geloven’. Dit komt omdat het Griekse een speciaal aspect van een tegenwoordige-tijds-vorm van de werkwoorden heeft (een duratief aspect, de aoristus) die niet makkelijk is te vertalen naar het Nederlands. Dit aspect geeft aan dat je die handeling blijvend doet, dus niet maar één enkele keer¹.

maar deze zijn beschreven, opdat u blijft geloven dat Jezus de Christus is, de Zoon van God, en opdat u, door te blijven geloven, het leven blijft hebben in Zijn Naam.
Johannes 20:31 HSV (met toevoeging ‘blijft’ en ‘blijven’)

Johannes wil dus niet alleen dat mensen gaan geloven dat Jezus de Messias, de Zoon van God is, maar ook dat ze dit blijven geloven. ‘Het leven hebben in Zijn Naam’ is ook niet iets eenmaligs, maar blijvend. Het eeuwige leven begint nu al, niet pas in de toekomst.

Toen Hij deze dingen sprak, geloofden velen in Hem.
Jezus dan zei tegen de Joden die [in] Hem geloofden: Als u in Mijn woord blijft, bent u werkelijk Mijn discipelen,
Johannes 8:31-32 HSV

‘In Jezus’ woord blijven’ betekent: blijven geloven in Zijn woorden en er gehoorzaam naar blijven leven².

Blijf in Mij, en Ik in u. Zoals de rank geen vrucht kan dragen uit zichzelf, als zij niet in de wijnstok blijft, zo ook u niet, als u niet in Mij blijft.
Johannes 15:4 HSV

In Johannes 15 gebruikt Jezus het beeld van een wijnstok. Hij zegt tegen de discipelen dat zij de ranken aan de wijnstok zijn en dat bij Hem, aan de wijnstok moeten blijven.

Wie Mijn vlees eet en Mijn bloed drinkt, blijft in Mij en Ik in hem
Johannes 6:56 HSV

‘Eet’ en ‘drinkt’ zijn in de grondtekst twee duratieve woorden: ‘de etende’ en ‘de drinkende’. Het is ook hier dus niet iets eenmaligs, maar iets blijvends.