Van februari tot juni volgde ik de cursus ‘Verantwoord Bijbelgebruik’ bij het Evangelische College. Daar leerde ik de OBT-methode te gebruiken, een manier om een bijbelgedeelte te lezen en uit te kunnen leggen. OBT staat voor: Ontdekken, Begrijpen en Toepassen. In de lessen en thuis gingen we zelf meteen aan de gang. De laatste weken gebruikte ik de methode bij het lezen van Jesaja 53.
1. Ontdekken
Het genre van dit bijbelgedeelte is profetie en poëzie. In hoofdstuk 41 t/m 53 staan vier gedichten waarvan dit in hoofdstuk 53 de laatste is. Dit gedicht begint al bij Jesaja 52:13.
Om de tekst te leren kennen lees ik Jesaja 53 eerst een paar keer door. Sommige bijbelteksten of -gedeelten zijn zo bekend dat je ze automatisch doorleest, daarom is het handig om verschillende vertalingen te lezen die je niet zo vaak gebruikt. Hieronder staat de Willibrordvertaling en de Bijbel in Gewone Taal. Op debijbel.nl zijn ook verschillende vertalingen gratis te lezen.
Vers 13 Zie, mijn dienaar zal slagen, hij zal oprijzen en hoog, zeer hoog verheven zijn.
Vers 14 Er was een tijd dat velen ontzet waren: zijn verschijning was onmenselijk geschonden, en zijn uiterlijk had niets meer van een mensenkind.
Vers 15 Maar eens zal hij vele volken opschrikken, dan sluiten koningen hun mond vanwege hem, omdat zij zien wat hun niet is verteld, en begrijpen wat ze nooit hebben gehoord.
Vers 1 Wie heeft er geloofd in wat wij hebben gehoord? Aan wie is de arm van de HEER getoond?
Vers 2 Als een jonge plant schoot hij recht omhoog, als een wortel die in dorre grond ontkiemt. Zijn uiterlijk noch zijn schoonheid waren het bekijken waard; hij was geen verschijning die onze bewondering wekt.
Vers 3 Geminacht en gemeden werd hij door de mensen, man van smarten, met ziekte vertrouwd, een mens die zijn gezicht voor ons verbergt, door ons geminacht en als niet de moeite waard beschouwd.
Vers 4 Hij heeft onze ziekten op zich genomen, en onze smarten heeft hij gedragen; wij echter beschouwden hem als een geslagene, door God gekastijd en vernederd.
Vers 5 Hij werd doorstoken vanwege onze opstandigheid, vanwege onze zonden werd hij gebroken. Hij werd gestraft; ons bracht het vrede, en dankzij zijn striemen is er genezing voor ons.
Vers 6 Wij allen zijn als schapen verloren gelopen, en ieder van ons is eigen wegen gegaan; maar de HEER heeft de schuld van ons allen op hem laten neerkomen.
Vers 7 Hij werd gefolterd, maar hij onderwierp zich; hij heeft zijn mond niet geopend, zoals een lam dat naar de slacht wordt geleid. En zoals een schaap dat stom is voor zijn scheerders, heeft hij zijn mond niet geopend.
Vers 8 Door een gewelddadig vonnis werd hij weggenomen; wie denkt nog over zijn bestemming na? Toch is hij uit het land van de levenden weggerukt, geslagen vanwege de opstandigheid van mijn volk.
Vers 9 Men gaf hem een graf bij de boosdoeners, en een laatste rustplaats bij de rijken, hoewel hij geen onrecht heeft begaan en er in zijn mond geen bedrog is geweest.
Vers 10 Maar het heeft de HEER behaagd hem ziek te maken en te breken. Waarlijk, hij heeft zichzelf tot een zoenoffer gemaakt hij zal zijn nakomelingen mogen zien, en lang blijven leven; en wat de HEER behaagt zal door zijn hand slagen.
Vers 11 Vanwege het doorstane lijden zal hij het licht mogen zien en met kennis verzadigd worden. Mijn dienstknecht zal zich een rechtvaardige tonen voor velen, hun zonden laadt hij op zich.
Vers 12 Daarom geef Ik hem zijn deel te midden van de velen, en samen met hun machthebbers verdeelt hij de buit, omdat hij zijn leven gaf om te sterven, en zich tot de opstandigen liet rekenen. Hij had echter de zonde van velen op zich genomen en kwam zo voor de opstandigen op.
Willibrord Vertaling
Vers 13 De Heer zegt: ‘Mijn dienaar zal succes hebben. Hij zal machtig en belangrijk worden.
Vers 14 Veel volken schrokken eerst toen ze mijn dienaar zagen. Want hij was mishandeld en zag er afschuwelijk uit. Je kon bijna niet meer zien dat hij een mens was! Maar straks zullen de mensen hem bewonderen. Hij zal doen wat niemand verwacht. Volken zullen in de war raken, koningen zullen stomverbaasd zijn. Ze zullen dingen meemaken die nooit eerder gebeurd zijn. Ze zullen dingen zien waarvan ze nog nooit gehoord hebben!’
Vers 1 Niemand van ons volk geloofde wat er verteld werd. Niemand van ons heeft gezien wat de machtige Heer gedaan heeft.
Vers 2 Gods dienaar werd in het begin door niemand gezien, net als een plantje dat maar niet wil groeien. Hij viel niet op, hij was niet mooi. Niemand keek naar hem, hij werd door niemand bewonderd. Vers 3 De mensen liepen hem voorbij, ze deden alsof hij niet bestond. Hij wist wat pijn was, hij wist wat ziekte was. Hij liet zich liever niet aan de mensen zien.
Vers 4 Gods dienaar heeft pijn gehad, hij heeft voor ons geleden. Hij heeft onze ziektes en onze pijn gedragen.
Wij dachten dat God zijn dienaar liet lijden om hem te straffen. Vers 5-6 Maar God heeft hem gestraft voor ons. Gods dienaar is mishandeld voor onze fouten, hij is gedood voor onze zonden. Want wij luisterden niet meer naar God, we leken wel verdwaalde schapen. En Gods dienaar moest onze schuld dragen. Omdat hij gestraft werd, hebben wij nu vrede. Omdat hij geslagen is, zijn wij genezen.
Vers 7 Gods dienaar werd mishandeld, maar hij verzette zich niet. Hij zweeg, hij deed zijn mond niet open. Hij was zo stil als een lam dat geschoren wordt. Hij was zo stil als een schaap dat geslacht gaat worden.
Vers 8 Gods dienaar werd gevangengenomen. De mensen zeiden dat hij schuldig was. Hij werd weggebracht om gedood te worden. Niemand heeft geprotesteerd. Gods dienaar werd geslagen voor de zonden van het volk. Hij werd gedood, hij mocht niet langer leven.
Vers 9 Gods dienaar heeft nooit geweld gebruikt, hij heeft nooit iemand bedrogen. En toch werd hij begraven tussen de misdadigers, zijn graf lag tussen de graven van slechte mensen. Vers 10 Want de Heer wilde dat zijn dienaar zou lijden. Zijn dienaar moest gedood worden. Hij moest zijn leven geven om de schuld van de mensen te dragen.
Gods dienaar heeft de schuld van de mensen weggenomen. Daarom zal hij weer leven, en hij zal veel nakomelingen krijgen. Hij zal ervoor zorgen dat Gods plannen uitgevoerd worden. Vers 11-12 Als zijn lijden voorbij is, zal hij weer leven in het licht. En hij zal begrijpen wat God voor de mensen gedaan heeft.
De Heer zegt: ‘Mijn dienaar heeft de schuld van veel mensen gedragen. Daarom zal ik hem veel macht geven. Hij zal net zo machtig zijn als de machtigste koningen van de wereld.
Alle mensen zullen zien dat mijn dienaar een goed mens is. Ze dachten dat hij een misdadiger was. Maar mijn dienaar wilde sterven voor de mensen. Hij heeft de schuld van veel mensen gedragen. En hij heeft vergeving gevraagd voor misdadigers.’
Bijbel in Gewone Taal
De hoofdpersonen in dit hoofdstuk zijn:
- Ik: de Heer, God
- Hij: mijn dienaar, Mijn Knecht, de knecht van de Heer, Gods dienaar
- Wij, ons
Aan het begin en aan het eind van het gedicht spreekt de Heer over zijn dienaar. Dan spreekt Jesaja over een persoon die zal lijden voor de zonden van anderen. Iemand die zelfs zijn leven zou geven voor anderen. Zelf had hij nooit een zonde begaan. Na zijn lijden zorgde hij ervoor dat Gods plannen werden uitgeoefend. God zegt dat de dienaar velen recht zal verschaffen.
Het valt me op dat er een paar tegenstellingen en ‘oorzaak, gevolg’ zinnen in de tekst staan:
- Velen huiverden vanwege zijn uiterlijk ↔️ Velen zullen verbaasd zijn
- Wij dachten dat God zijn dienaar liet lijden om hem te straffen ↔️ Gods dienaar is mishandeld voor onze fouten
- De straf die hij onderging ➡️ bracht ons vrede,
- Zijn striemen ➡️ gaven ons genezing.
- Gods dienaar heeft nooit geweld gebruikt, hij heeft nooit iemand bedrogen. ↔️ Toch werd hij begraven tussen de misdadigers, zijn graf lag tussen de graven van slechte mensen.
- Na het lijden dat hij moest doorstaan ↔️ zag hij het licht en werd met kennis verzadigd
Nog twee hulpmiddelen om de tekst te ontdekken zijn: de tekst visualiseren en het stellen van ontdek-vragen. De tekst visualiseren kan op verschillende manieren. Ik heb in deze tekst de hoofdpersonen: ‘Hij’, ‘wij’ en ‘de Heer’ gekleurd en de gedeeltes waar God spreekt schuingedrukt. Ontdek-vragen zijn vragen waarop het antwoord in de tekst zelf staat.
Ja, mijn dienaar zal slagen, hij zal groots zijn en hoogverheven. Zoals hij velen deed huiveren – zo mismaakt was hij, zo weinig menselijk zijn aanblik, zijn uiterlijk had niets meer van een mens –, zo zal hij veel volken opschrikken, en koningen zullen sprakeloos staan. En zij aan wie niets was verteld, zullen zien, zij die niets hadden gehoord, zullen begrijpen.
Wie kan geloven wat wij hebben gehoord? Aan wie is de macht van de HEER geopenbaard?
Als een loot schoot hij op onder Gods ogen, als een scheut uit dorre grond. Onopvallend was zijn uiterlijk, hij miste iedere schoonheid, zijn aanblik kon ons niet bekoren. Hij werd veracht, door mensen gemeden, hij was een man die het lijden kende en met ziekte vertrouwd was, een man die zijn gelaat voor ons verborg en door ons werd verguisd en geminacht. Maar hij was het die onze ziekten droeg, die ons lijden op zich nam. Wij echter zagen hem als een verstoteling, door God geslagen en vernederd. Om onze zonden werd hij doorboord, om onze wandaden gebroken. De straf die hij onderging bracht ons vrede, zijn striemen gaven ons genezing. Wij dwaalden rond als schapen, ieder zocht zijn eigen weg; maar de wandaden van ons allen liet de HEER op hem neerkomenHij werd mishandeld, maar verzette zich niet en deed zijn mond niet open. Als een schaap dat naar de slacht wordt geleid, als een ooi die stil is bij haar scheerders deed hij zijn mond niet open. Door een onrechtvaardig vonnis werd hij weggenomen. Wie van zijn tijdgenoten heeft er oog voor gehad? Hij werd verbannen uit het land der levenden, om de zonden van mijn volk werd hij geslagen. Hij kreeg een graf bij misdadigers, zijn laatste rustplaats was bij de rijken; toch had hij nooit enig onrecht begaan, nooit bedrieglijke taal gesproken.
Maar de HEER wilde hem breken, Hij maakte hem ziek.
Hij offerde zijn leven voor de schuld van anderen, om zijn nageslacht te zien en lang te leven. En door zijn toedoen slaagde wat de HEER wilde. Na het lijden dat hij moest doorstaan, zag hij het licht en werd met kennis verzadigd.
Mijn rechtvaardige dienaar verschaft velen recht, hij neemt hun wandaden op zich. Daarom ken Ik hem een plaats toe onder velen en zal hij met machtigen delen in de buit, omdat hij zijn leven prijsgaf aan de dood en zich tot de zondaars liet rekenen. Hij droeg echter de schuld van velen en nam het voor zondaars op.
Jesaja 52:13 – 53:13 NBV21
| Ontdek-vragen | Antwoorden uit de tekst |
|---|---|
| Wat voor iemand was de dienaar? (vs.3) | Hij werd veracht, door mensen gemeden, hij was een man die het lijden kende en met ziekte vertrouwd was, een man die zijn gelaat voor ons verborg en door ons werd verguisd en geminacht. |
| Waarom deed hij velen huiveren? (vs.4) | Omdat hij zo mismaakt was, zijn aanblik zo weinig menselijk en zijn uiterlijk niets meer had van een mens |
| Waarom werd hij doorboord en gebroken? (vs.5) | Om onze zonden en onze wandaden |
| Wat bracht de straf die hij onderging ons? (vs.5) | Vrede |
| Wat gaven zijn striemen ons? (vs.5) | Genezing |
| Wat was zijn reactie op de mishandeling? (vs.7) | Hij verzette zich niet en deed zijn mond niet open. Als een schaap dat naar de slacht wordt geleid, als een ooi die stil is bij haar scheerders deed hij zijn mond niet open. |
| Waarom werd hij weggenomen? (vs.8) | Door een onrechtvaardig vonnis |
| Waarom werd hij geslagen? (vs.8) | Om de zonden van mijn volk |
| Waar was zijn graf? (vs.9) | Bij misdadigers |
| Waar was zijn laatste rustplaats? (vs.9) | Bij de rijken |
| Wie wilde hem breken en maakte hem ziek? (vs.10) | De Heer |
| Waarom offerde hij zijn leven? (vs.10) | Voor de schuld van anderen, om zijn nageslacht te zien en lang te leven |
| Waarom kent de Heer hem een plaats toe onder velen en zal hij met machtigen delen in de buit? (vs.12) | Omdat hij zijn leven prijsgaf aan de dood en zich tot de zondaars liet rekenen, de schuld droeg van velen en het voor zondaars opnam. |
2. Begrijpen
Stap 2 is het begrijpen wat de tekst betekende voor de oorspronkelijke lezers/hoorders/mensen in de tijd van de schrijver. Hiervoor zocht ik uitleg-vragen in Jesaja 53.
Wat betekent Jesaja 53 voor de mensen in zijn tijd?
Jesaja schreef dit gedicht in eerste instantie voor het volk Israël in zijn tijd. Het gaat over de tijd in en ná de ballingschap in Babel. Het volk van Juda was in ballingschap in Babel, vanwege hun zonden en omdat ze zich niet hielden aan de wet van Mozes. De tempel en de stad Jeruzalem waren verwoest. Jesaja profeteert over de dienstknecht die de straf over de zonden van het volk zal dragen en hen weer in het land Kanaän zal laten wonen.
Wie wordt bedoelt met ‘Mijn dienstknecht’, ‘de dienaar’ of ‘de Knecht van de Heer’?
In de vier gedichten in hoofdstuk 41-53 gaat het steeds over ‘de Knecht van de Heer’. Hiermee wordt het volk Israël bedoelt, maar vaker een persoon, de Messias. In Jesaja 53, het vierde gedicht wordt de Messias bedoeld.
Waarom deed hij zijn mond niet open?
De dienstknecht werd mishandeld, maar deed zijn mond niet open. Dat is opvallend, de dienstknecht verzet zich niet en dat is geen logische reactie op mishandeling. Het stilzwijgen of ‘zijn mond niet open doen’ van de dienstknecht wijst erop dat hij het lijden of de mishandeling aanvaardde.
Waarom wilde de Heer zijn dienaar breken en maakte Hij hem ziek?
Hierop vond ik een antwoord in de OnlineStudieBijbel. Daarin staat dat het de indruk kan wekken dat God er genoegen in had om de Knecht te slaan. ‘Beter is het om de tekst zo op te vatten dat Hij verheugd was hem te verbrijzelen vanwege dat wat hij voor veel zondaren tot stand zou brengen.’
Wat is wat slaagde door het toedoen van de dienaar, wat de Heer wilde?
De Heer wil velen rechtvaardig maken.
3. Toepassen
Jesaja 53 is een heel bekend bijbelgedeelte wat vaak gelezen wordt in de lijdenstijd. Jezus Christus is de dienaar, over wie Jesaja profeteert. Je herkent het wanneer je de geschiedenis van Jezus leest: zijn lijden, sterven en opstanding. In Handelingen legt Filippus het uit aan de Ethiopiër.
De Geest zei tegen Filippus: ‘Ga naar die man daar in de wagen.’
Handelingen 8:29-35 NBV21
Filippus haastte zich naar hem toe en hoorde hem de profeet Jesaja lezen, waarop hij vroeg: ‘Begrijpt u ook wat u leest?’
De Ethiopiër antwoordde: ‘Hoe zou dat kunnen als niemand mij uitleg geeft?’ Hij nodigde Filippus uit om in te stappen en bij hem te komen zitten.
Dit was het schriftgedeelte dat hij las: ‘Als een schaap werd Hij naar de slacht geleid; als een lam dat stil is bij zijn scheerder deed Hij zijn mond niet open.
Hij werd vernederd en Hem werd geen recht gedaan, wie zal van zijn nakomelingen verhalen? Want op aarde leeft Hij niet meer.’
De eunuch vroeg aan Filippus: ‘Kunt u me zeggen over wie de profeet het heeft? Over zichzelf of over een ander?’
Daarop begon Filippus met hem te spreken over het evangelie van Jezus, waarbij hij deze schrifttekst als uitgangspunt nam.
Na het lezen en ontdekken van Jesaja 53 is dit de toepassing voor mijzelf:
De twee opvallendste ontdek-vragen voor mij waren: ‘Waarom deed de dienstknecht zijn mond niet open toen hij werd mishandeld’ en ‘Waarom wilde de Heer de dienstknecht breken en maakte Hij hem ziek?’. Met de dienstknecht of knecht van de Heer, profeteert Jesaja over Jezus Christus. De dienstknecht in Jesaja 53 liet de mishandeling en het lijden gebeuren. Jezus aanvaardde het lijden, omdat Hij wist voor wie Hij dit deed. Waarom wilde de Heer de dienstknecht breken en maakte Hij hem ziek? Om zo Zijn plan te doen slagen en Zijn plan is, zoveel mogelijk mensen te redden (te rechtvaardigen).
Het gebruik van Jesaja 53 & lichamelijke genezing
Tijdens genezingsbijeenkomsten of in boeken over lichamelijke genezing wordt vaak Jesaja 53:4 aangehaald: ‘Om onze zonden werd hij doorboord, om onze wandaden gebroken. De straf die hij onderging bracht ons vrede, zijn striemen gaven ons genezing.’ Eén vers uit het hele hoofdstuk of zelfs alleen ‘zijn striemen gaven ons genezing’. Ik denk dat dit tekort doet aan het plan van God, waarvoor Jezus moest lijden. In het tijdschrift ‘Inspirare’ is een artikel te lezen over ziekte en genezing en de lijn van Jesaja 53:4.
Altijd goed om met Zijn Woord bezig te zijn. mooie methode. Hoe meer je in Zijn Woord ‘spit’, hoe meer inzichten Hij je geeft,
tot de dag dat een ieder door Hem zelf geleerd wordt.
Is het niet apart dat je nooit uitgeleerd bent op Zijn Woord, zo zie je elke keer wat nieuws.