Boekentip van de dominee
Toen ik 10 jaar geleden de overstap van PKN naar de plaatselijke Vol Evangelie Gemeente overwoog, adviseerde dominee C.G. Visser mij om het boek ‘Ooit evangelisch’ te lezen. Hij noemde de Vol Evangelie Gemeente in onze woonplaats een draaideurgemeente en vertelde dat er net zoveel mensen uit deze gemeente vertrokken als dat er bij kwamen. Omdat ik toch wel nieuwsgierig was kocht ik het boek. Toen ik het gelezen had dacht ik dat dit vast niet gold voor onze plaatselijke Volle Evangelie Gemeente. Dit was behoorlijk naïef…
Oorzaken voor vertrek
In het boek worden verschillende oorzaken voor vertrek uit (volle)evangelische/charismatisch/Pinstergemeenten genoemd:
- Theologische ‘hypes‘, steeds nieuwe idealen en ‘waves’ die de gemeente overspoelen
- Geen ruimte voor vragen, twijfel, nuchterheid, toetsing en theologische doordenking
- Mensen met een andere visie worden genegeerd
- Woorden en daden die ver uit elkaar lopen
- Opgeklopte vrolijkheid, overdreven succesverhalen, mooie theorieën, onoprechtheid en hypocrisie van leiders
- Preken zonder theologische onderbouwing die gaan over ‘stokpaardjes van de predikers’, ‘verhaaltjes en ervaringen’
- Gebrek aan naastenliefde, als mensen op de een of andere manier aan de zijlijn staan, bijvoorbeeld doordat ze niet tot de enthousiaste groep horen of door ziekte en crisis niet meer mee kunnen doen
- De ad hoc beslissingen die mensen ‘op hun hart hebben’ en de ongetoetste profetieën met vreemde inhoud
- Controlerend en manipulatief leiderschap
De draaideur
Dit is een rare tekening, een kerk met een draaideur. Ik herinner me zo’n soort draaideur vroeger bij V&D in Dordrecht. Maar een kerk is geen warenhuis of bedrijf. Een kerk is niet gezond wanneer er net zoveel mensen de draaideur uitgaan als naar binnen.
De achterdeur
Het boek ‘Ooit evangelisch’ spreekt niet over een draaideur, maar over de voor- en achterdeur. En over een ‘als het je niet bevalt, ga je maar weg’-houding. Door gebrek aan structuren in veel (vol)evangelische/charismatische/Pinkstergemeenten ontstaat vaak manipulatie. Kritische vragen mogen vaak niet gesteld worden. Degene die vragen stelt wordt niet als bondgenoot gezien, maar als ‘oordelend’ of verrader. Zij zorgen voor onrust zegt men en lastige vragen worden indien mogelijk genegeerd. “Het bouwt niet op” zei John uit het Grace023 bij lastige vragen en hij ging verder met zijn plan voor de gemeente.
Als deze kritische vragenstellers de gemeente verlaten, word de deur vaak heel hard achter hen dichtgegooid, maar er zijn ook vertrekkers die kiezen om in stilte te vertrekken, om geen onrust te veroorzaken. Dat laatste is makkelijk voor de leiding van een gemeente.
Zolang de netto groei er maar in zit, zal een beweging zich over afhakers weinig zorgen maken
Prof.Dr. Hijme Stoffels in ‘Ooit evangelisch’
Iemand in Grace023 merkte ooit op dat de gemeente veel kostbare mensen is kwijtgeraakt (doordat de koers is veranderd zonder de gemeente hierin te kennen). John zei zich er niet in te herkennen, want volgens hem zat de zaal vol en was er geld genoeg. Dat lijkt toch wel erg veel op de manier zoals een bedrijf met mensen om kan gaan.
De zaal zit vol en er is geld genoeg
John – Grace023
Zorg voor gemeenteleden
Arnold van Heusen, directeur van de Evangelische Eliantie, zei als reactie op het onderzoek naar de achterdeur van evangelische gemeentes:
Een goede herder telt iedere avond zijn schaapjes
Arnold van Heusden in ‘Ooit evangelisch’
De PKN dominee die mij 10 jaar geleden het boek ‘Ooit evangelisch’ aanraadde bedoelde dat goed en zorgde voor zijn schaapjes. Hij nam meerdere keren de tijd om naar mij te luisteren. Bij een andere PKN dominee kon ik zelfs jaren nadat ik de gemeente had verlaten nog terecht voor pastorale zorg.
De gemeente van het verhaal van Grace023 waar ik eerder over schreef heeft onder andere als slogan: ‘WE ZIJN EEN WARM GEZIN! Een gezin zorgt voor elkaar. We willen zorg voor elkaar dragen in onze gemeente maar ook betekenis hebben voor onze buurt en projecten daar buiten.’ Dit is een mooie slogan, maar niet erg geloofwaardig gezien de praktijken van John. Daaruit blijkt absoluut geen zorg voor gemeenteleden. De slogan zou helaas misschien moeten zijn ‘WE ZIJN EEN GEESTELIJK ARM GEZIN’.
Afwijzing, de teleurstelling en het verdriet is vaak letterlijk een ‘achterdeur’ verhaal blijkt uit het onderzoek. Mensen die trouw zijn en een sterk verantwoordelijkheidsgevoel hebben zullen zich slechts langzaam los kunnen maken van een kerkelijke gemeente. En als ze vertrekken, gaat dat gepaard met frustratie en veel verdriet. Het boek ‘Ooit evangelisch’ verscheen in 2009, maar is nog steeds actueel.
Mijn hoop is dat mensen die de overstap van ’traditionele kerk’ naar ‘evangelische/charismatisch/Pinstergemeente’ overwegen dit of een vergelijkend boek eerst lezen en minder naïef zijn dan ik zijn. Ook zou het helpend zijn wanneer voorgangers, oudsten en leidinggevenden van deze gemeenten dit boek lezen en nadenken over hun rol.
Meer over het onderzoek
- Kerkverlating in evangelische beweging ‘Ooit was ik evangelisch’ – EO Visie 6 april 2009
- “Hoe gedraag ik mij zo dat de ander daar beter van wordt?” – Interview met Otto de Bruyne in NieuwWij
Om een complete analyse te maken zou je de onderzoeksresultaten van kerkverlating in het algemeen naast de kerkverlating in de evangelische gemeente kunnen leggen. Er zullen verschillen en overeenkomsten zijn. Hier ben ik wel benieuw naar.
ik ben wel benieuwd wat de redenen zijn van de grote kerkverlating van de Katholiek Kerk, zij hebben als eerste veel leden verloren.
tip: je schrijft Niet minder naïef. Volgens mij bedoel je minder naïef?
groet Kees
Dat is zeker ook interessant. Als ik tijd over heb zal ik er eens over nadenken. Voor nu heb ik even genoeg aan de oorzaken en gevolg van ‘kerkverlating’ in evangelische kringen.
De oorzaken voor vertrek die in het boek worden genoemd herken ik en het manipulatieve lijkt toch wel iets te zijn van evangelische gemeentes helaas. Onze persoonlijke ervaring is dat onze dominee destijds met ons bewogen was en naar ons luisterde en moeite deed om ons te ‘houden’ in de Hervormde Kerk.
Bedankt voor de tip! Ik bedoelde niet zo naïef zoals ik. Ik ga het aanpassen.