Bijbelvertalingen
Vorige week stelde ik de vraag ‘Hoe blij zijn wij met onze Bijbel?’ Ook schreef ik over het ontstaan van de Bijbel en het gebruik van Hebreeuwse en Griekse bronnen.
We zijn gezegend in ons land, met ieder onze eigen Bijbel én we hebben ook nog de keuze uit veel vertalingen van de Bijbel. Over de verschillen in diverse Bijbelvertalingen gaat deze blog.
Er is geen béste Nederlandse vertaling. Als je meerdere vertalingen leest geeft dit juist meer inzicht in de Bijbel. Het maakt ook uit met welk doel je de Bijbel leest. Zo lees ik zelf het liefst uit de Herziene Statenvertaling. Maar ’s avonds na het eten lezen we als gezin uit de Bijbel in Gewone Taal.
Wanneer je een cursus of opleiding volgt bij het Evangelisch College, heb je gratis toegang tot de StudieBijbel Online. Hier kun je alle vertalingen bij elkaar lezen. Super handig!
Het gebruik van verschillende bronnen
De diverse vertalingen van de Bijbel zijn gebaseerd op verschillende bronnen. Die bronnen zijn oude Hebreeuwse en Griekse teksten. De Statenvertaling (SV) en Herziene Statenvertaling (HSV) zijn gebaseerd op de Texus Receptus, die weer is gebaseerd op meerdere Byzantijnse teksten.
Alle vertalingen ná de Statenvertaling zijn gebaseerd op de oudste (maar wel minder) teksten die beschikbaar zijn. Hoe ouder de tekst is, hoe minder fouten er waarschijnlijk in zitten. Een voorbeeld uit Mattheüs 24:36:
Wanneer Jezus spreekt over de laatste dingen, zegt Hij: “Maar die dag en dat uur is aan niemand bekend, ook aan de engelen in de hemel niet, maar alleen aan Mijn Vader” (HSV). De NBV vermeldt na de engelen óók dat “de Zoon” het niet weet. De NBV volgt hierin enkele belangrijke oude handschriften in tegenstelling tot de grote meerderheid aan latere handschriften waar de HSV op gebaseerd is. In Markus 13:32 staat een parallelle tekst, waar “de Zoon” ook genoemd wordt. Daar is de authenticiteit van “de Zoon” praktisch onbetwist. Mattheüs werd echter in de vroege kerk veel meer gebruikt dan Markus. Het is waarschijnlijk dat lezers of overschrijvers er moeite mee hadden dat óók de Zoon (Jezus Zelf) niet weet wanneer het einde der tijden komt. Het is daarom logischer dat “de Zoon” weggelaten is dan dat het is toegevoegd. En dus is de lezing mét “de Zoon” waarschijnlijk oorspronkelijk.
Ernst Boogerd
Gericht op de grondtaal of doeltaal
- Brontaal-gericht: een dergelijke vertaling wil graag zo dicht mogelijk bij de brontekst blijven. Op die manier klinkt de grammatica van de brontaal door in de vertaling. De woorden en grammatica van het Hebreeuws, Aramees en Grieks worden zo letterlijk mogelijk vertaald.
- Doeltaal-gericht: een dergelijke vertaling wil de betekenis of boodschap van de brontekst in de doeltaal weergeven. Een doelgerichte vertaling geeft de betekenis van het Hebreeuws, Aramees en Grieks zo duidelijk mogelijk weer.
Verschillende Bijbelvertalingen
Statenvertaling (1637)
De Statenvertaling was de eerste volledige officiële Nederlandstalige Bijbelvertaling vertaald uit het Hebreeuws en Grieks. Voor het Oude Testament is de Masoretische tekst gebruikt en voor het Nieuwe Testament de Griekse tekst van Erasmus uit 1516, de Textus Receptus. Hij is gemaakt in opdracht van de Staten-Generaal, volgens het besluit van de synode van Dordrecht.
De Statenvertaling is brontaalgericht. Het is een erg letterlijke vertaling waardoor veel kenmerken van de grondtalen zichtbaar zijn.
NBG-vertaling (1951)
Deze vertaling uit 1951 is gebaseerd op oudere teksten dan de Statenvertaling. De vertaling is minder letterlijk dan de Statenvertaling, maar toch ook vooral brontaalgericht. Het taalgebruik is, net als de Statenvertaling best ouderwets. Dit komt omdat men in 1911 al begon met deze vertaling. Vanaf 1927 ondersteunde het Nederlands Bijbelgenootschap deze vertaling, vandaar de afkorting NBG.
Groot Nieuws Bijbel (1983)
De Groot Nieuws Bijbel is in 1983 bedoeld voor mensen die niet bekend waren met de Bijbel en geschreven in omgangstaal.
Het Boek (1988)
Het Boek is geen vertaling vanuit de grondtalen, maar een hervertelling of parafrase. Er is gewerkt met bestaande Nederlandse en Engelse vertalingen van de Bijbel.
NBV, Nieuwe Bijbelvertaling (2004)
De NBV is een vertaling door het Nederlands Bijbelgenootschap en de Katholieke Bijbelstichting in samenwerking met Vlaamse partnerorganisaties. Het is de eerste Bijbelvertaling in het Nederlands die door Protestanten en Rooms-katholieken samen is gemaakt. De vertaling is overwegend doeltaalgericht, maar de vertaling bewaart wel literaire kenmerken van de tekst in de oorspronkelijke taal. Net als de NBG uit 1951 is deze vertaling gebaseerd op de oudere teksten.
Naardense Bijbel (2004)
De Naardense Bijbelvertaling is vertaald door de predikant Pieter Oussoren in 2004 en in 2014 herzien. Hij begon met gedeelten en toen werd hem gevraagd de hele Bijbel te vertalen. De naam is ‘Naardense Bijbel’ omdat in de uitgave foto’s zijn opgenomen van de gewelfschilderingen in de Grote Kerk te Naarden. De vertaling is zeer letterlijk en brontaalgericht en heeft een literaire stijl.
Voor de vertaling van de Hebreeuwse bijbel is de Biblia Hebraicabde bron. Voor het Nieuwe Testament is Novum Testamentum Graece gevolgd.
De indeling van het Oude Testament is hetzelfde als in de Hebreeuwse Bijbel.
Herziene Statenvertaling (2010)
De Herziene Statenvertaling is geen nieuwe vertaling. Mensen hechten veel waarde aan de oude Statenvertaling, daarom kwam er geen nieuwe vertaling maar is hij herzien. Moelijke of niet gangbare woorden zijn vervangen, zodat het begrijpelijker is.
BGT, Bijbel in Gewone Taal (2014)
Ook deze vertaling is gebaseerd op de oudere teksten. Het is een vertaling in een gewone taal die iedereen kent. De zinnen en de stukjes tekst zijn korter, zodat het makkelijker te lezen is. De BGT is sterk doeltaalgericht en geen letterlijke vertaling.
TPT, The Passion Translation
In een blog over het onder zoek van Holly Pivec naar de NAR schreef ik al iets over The Passion Translation. Brian Simmons noemt het een vertaling, maar dat is het niet. Er wordt van alles aan toegevoegd, dus het zou eerlijker zijn om het een parafrase of hervertelling te noemen.
Brian Simmons zegt de liefdestaal van God te hebben ontdekt, die in andere vertalingen ontbreekt. Volgens de website is het doel van TPT om de emotie van Gods Woord te heroveren, omdat emotie van vitaal belang is voor Gods boodschap. Dit zou het geestelijk leven van christenen ten goede komen. The Passion Translation sluit aan bij wat de New Apostolic Reformation leer. Holly Pivec schrijft het volgende over TPT:
Deze NAR-Bijbel bevat volledig geherformuleerde verzen, waardoor het lijkt alsof de Bijbel NAR-leer ondersteunt. Galaten 6:6 bijvoorbeeld, spreekt in TPT van een “overdracht van zalving” die plaatsvindt tussen ‘leraren’ (lees: apostelen en profeten) en hun volgelingen. Er staat: “En zij die het Woord hebben geleerd, zullen een impartatie van hun leraar ontvangen; er vindt een overdracht van zalving tussen hen plaats”. Maar lees dit vers in elke standaard Bijbelvertaling, zoals de New International Version of de English Standard Version versie, en je zult zien dat die niets zegt over een “overdracht van zalving”.
Holly Pivec – God’s Super Apostles
Wat is hier aan de hand? Hoe is Simmons tot zijn drastisch andere vertaling gekomen? Hij beweert dat hij heeft samengesteld door te werken vanuit de oorspronkelijke talen van Hebreeuws, Aramees en Grieks. Het resultaat, suggereert echter dat deze zogenaamde vertaling helemaal niet het product is van een zorgvuldige wetenschap. Misschien zegt hij dat profetisch inzicht een rol speelt. Dit lijkt zeker te worden gesuggereerd in aantekeningen.
Persoonlijk
Wat ik leerde van deze themales bij de ETS is dat het goed is om diverse vertalingen naast elkaar te lezen. Ik wist niet dat de diverse Nederlandse vertalingen zijn gebaseerd op andere bronnen. Zo gek zijn de NBV en de BGT dus niet en de laatste lees ik met nog meer plezier aan tafel. Want doordat een Bijbeltekst zó anders klinkt in de BGT dan in de HSV ontdek ik weer andere dingen in de Bijbel. Ook blijk ik een Naardense Bijbelvertaling in de kast te hebben, namelijk de Dordtse Bijbel, een speciale editie van de Naardense Bijbel met afbeeldingen van de Grote Kerk. Ik heb ‘m ooit met mijn zus, aan mijn vader kado gegeven. Hij heeft er nooit uit gelezen en na zijn overlijden mocht ik hem houden. Ik las er dus ook nooit uit, maar nu ga ik toch eens kijken wat ik ervan vind.
Kieswijzer Nederlands Bijbelgenootschap
Bronnen
- Samenvatting ETS-Bijbelcursus ‘Het ontstaan van de Bijbel en Bijbelvertalingen’
- https://www.pthu.nl/Bijbelblog/!/27714/is-de-tekst-van-de-bijbel-goed-overgeleverd-deel-1
- https://www.pthu.nl/Bijbelblog/!/27724/is-de-tekst-van-de-bijbel-goed-overgeleverd-deel-2
- God’s Super-Apostles – R. Douglas Geivett, Holly Pivec
- Nederlands Bijbelgenootschap, over Bijbelvertalingen
- NBG – kieswijzer
Zeer interessant blog! Dankjewel! Zelf lees ik zowel Engelse als Nederlandse vertalingen en heb ze bijna allemaal in huis. Daarnaast pak ik er ook graag de Strong concordance bij als ik wat dieper wil graven. Ik ben het dan ook volledig met je eens dat de diversiteit in vertalingen een bijzondere rijkdom en privilege is.
Bedankt voor je reactie. Mijn Engels is niet zo goed dat een Engelse vertaling van veel nut is voor me ;). Al wordt het wel steeds iets beter door alle Engelstalige filmpjes, boeken en artikelen over de NAR.
Ik heb sinds een paar jaar de HSV-Studiebijbel. Die vind ik naast de Online-Studiebijbel ook erg handig.
Wat interessant Heleen. Ik lees nu vooral tweetalig in de Bijbel. Dwz in de Nederlandse NBG en de Duitse Elberfelder. Mijn man is daarnaast een strongcode fan dus dat graantje pik ik ook mee. Ik mis in je lijstje de Anne de Vries Bijbel. Wanneer ik iets niet begrijp pak ik die erbij.