De achtergrond van de boeken 1 en 2 Samuel

Ik ben de boeken 1 en 2 Samuel aan het lezen. Over de inhoud komen nog twee blogjes, maar eerst iets over de achtergrond van deze boeken.

Schrijver en datering

De geschiedenis van koning David, van het begin tot het einde, zie, die is beschreven in de geschiedenis van de ziener Samuel, in de geschiedenis van de profeet Nathan, en in de geschiedenis van de ziener Gad;
met alles over zijn koningschap en zijn macht, en de tijden die aan hem en aan Israël voorbijgegaan zijn, en over al de koninkrijken van de landen.
1 Kronieken 29:29-30 NBV21

De naam van de boeken ‘1 en 2 Samuel’ is niet omdat Samuel de schrijver is, maar omdat hij een belangrijke rol speelde. Zo zalfde hij Saul en David tot koning. De schrijver van de boeken is niet bekend. Samuel zelf kan niet beide boeken hebben geschreven, omdat zijn dood is vermeld in 1 Samuel 25.

De boeken zijn niet in één keer geschreven, maar in gedeelten. Ze zijn waarschijnlijk geschreven in de tijd dat het land Israël in twee rijken was verdeeld (Noordrijk en Zuidrijk) en het volk nog niet in ballingschap was.

Eén boek

In onze Bijbel zijn 1 en 2 Samuel twee boeken, maar het is één boek of één verhaal. In de Hebreeuwse Bijbel is het één boek en hoort het bij de vroege profeten (Jozua, Richteren, Samuel en Koningen).

De Septuaginta (LXX) is de oudste bestaande Griekse vertaling de Hebreeuwse Bijbel (ons Oude Testament). In de Septuaginta werd het boek Samuël eerst in tweeën gedeeld en later samengevoegd met 1 & 2 Koningen. Deze vier boeken bij elkaar worden ‘Koninkrijken’ of ‘de Vier Koninkrijken’ genoemd. In de oude Latijnse Bijbelvertaling (de Vulgata) werden ze ‘de boeken van de koningen’ genoemd.

Indeling van 1 en 2 Samuel

De boeken zijn op diverse manieren in te delen. In ‘Sleutels tot de Bijbel’ vond ik een indeling met de namen van de (hoofd)personen:

Samuel – de laatste rechter
- Hanna – de bezorgde moeder van Samuel
- Eli – de priester
- Israël – het trotse leger
Saul – de eerste koning
- Jonathan – de zoon van Saul
- Samuël – de profeet
- David – herdersjongen, muzikant, aan het hof van de koning, strijd tegen Goliath, Saul gaat hem wantrouwen, achtervolging, vecht mee tegen de Filistijnen
- Filistijnen – vijand
David – de beste koning
- koning over Hebron
- koning over heel Israël en Juda
- Bathseba
- ontevreden volk Israël

Van Richteren naar Koningen

De boeken Jozua, Richteren, 1 en 2 Samuël en 1 en 2 Koningen vertellen het verhaal van het volk Israël, vanaf de intocht in het land Kanaän tot de Babylonische ballingschap. De boeken 1 en 2 Samuël beschrijven de overgang van de richters naar de regering door een koning.

Jozua: het land Kanaän veroverd
Richteren: het land verdedigd tegen vijanden
1 en 2 Samuël: koning Saul en koning David
1 en 2 Koningen: andere koningen

Deuteronomium & 1 en 2 Samuel

De boeken Jozua, Richteren, 1 en 2 Samuel en 1 en 2 Koningen worden ook wel het Deuteronomisch Geschiedwerk genoemd. De voorschriften uit Deuteronomium zijn belangrijk voor de schrijvers van deze boeken. De thema’s uit Deuteronomium (koningen, offers, zegen en vloek) komen terug in 1 Samuel.

Deuteronomium en de koningen

Wanneer u in het land gekomen bent dat de HEER, uw God, u zal geven en u het in bezit hebt genomen en er woont, zegt u misschien: ‘Laten we een koning aanstellen, net zoals de volken om ons heen.’
U moet dan een koning aanstellen die door de HEER, uw God, zal worden uitgekozen. U mag alleen iemand uit uw eigen volk aanstellen, het mag niet iemand uit een ander land of van een ander volk zijn.
Hij mag niet veel paarden bezitten, want dan zou hij zijn volksgenoten naar Egypte kunnen terugsturen om voor uitbreiding van zijn stallen te zorgen, in strijd met de waarschuwing van de HEER dat we nooit meer die weg terug mogen gaan.
Evenmin is het de koning toegestaan veel vrouwen te hebben, want dat zou hem tot afgodendienst kunnen verleiden. En verder mag hij ook geen zilver en goud ophopen.
Als de koning eenmaal over zijn rijk heerst moet hij een afschrift van dit wetboek laten maken, naar de tekst die bij de Levitische priesters berust.
Hij moet het onder handbereik hebben en erin lezen zolang hij leeft. Zo leert hij ontzag te hebben voor de HEER, zijn God, en alle wetten uit dit boek in acht te nemen.
Dan zal hij zich niet inbeelden dat hij meer is dan zijn volksgenoten en zal hij op geen enkele manier afwijken van de geboden. Dan zullen hij en zijn nakomelingen lange tijd regeren over het volk van Israël.
Deuteronomium 17:14-20 NBV21

Mozes spreekt in Deuteronomium al over de tijd dat Israël een koning zal hebben met als argument ‘net zoals de volken om ons heen’. De koning van Israël moet wel iemand zijn die door God verkozen wordt, iemand zijn uit het volk Israël en zich houden aan de regels van God voor een koning. In Samuël en Koningen is te lezen dat de koningen zich niet aan alle regels houden.

Deuteronomium en de offerplaatsen

Het is u verboden om de HEER, uw God, op allerlei plaatsen te vereren.
U mag u daarvoor alleen naar de plaats begeven die Hij in een van uw stamgebieden zal kiezen om er zijn naam te laten wonen. Ga dus naar de plaats waar Hij woont
en neem de dieren mee die u voor de brandoffers en vredeoffers hebt bestemd, en ook uw tienden en andere heffingen, de offers die u brengt ter nakoming van een gelofte en uw vrijwillige gaven, en uw eerstgeboren runderen, schapen en geiten.
Richt daar ten overstaan van de HEER, uw God, een feestmaal aan en geniet met uw familie van de zegeningen waarmee Hij uw inspanningen heeft beloond.
Wij zijn hier nu gewend dat iedereen offert naar het hem goeddunkt, maar dat mag niet zo blijven.
Weliswaar bent u nu nog niet binnen de veilige grenzen van het gebied dat de HEER, uw God, u zal geven,
maar straks steekt u de Jordaan over om u in het land dat de HEER u in eigendom geeft, te vestigen. Als Hij u eenmaal rust heeft gegeven door u te verlossen van de vijanden die u omringen, en u leeft er onbezorgd,
dan mag u zich alleen maar naar de ene plaats begeven die de HEER, uw God, zal uitkiezen om er zijn naam te laten wonen. Ga daar met alles wat u moet afdragen heen: de dieren voor uw brandoffers en vredeoffers, uw tienden en andere heffingen, en de bijzondere offers die u ter nakoming van een gelofte aan de HEER brengt.
Deuteronomium 12:4-11 NBV21

In Deuteronomium 12:10 staat al geschreven over de tijd dat het volk rust heeft doordat het is verlost van haar vijanden. Dan mogen ze nog maar op één plek offers brengen aan God, in de tempel in Jeruzalem.

Deuteronomium en zegen & vloek

_¹Mozes sprak: ‘Als u de HEER, uw God, gehoorzaam bent en al zijn geboden, zoals ik ze u vandaag heb voorgehouden, zorgvuldig naleeft, zal Hij u hoog boven alle andere volken op aarde verheffen.

_¹⁵Maar als u de HEER, uw God, niet gehoorzaamt en zijn geboden en wetten, zoals ik ze u vandaag heb voorgehouden, niet nauwkeurig naleeft, zullen deze vervloekingen u treffen:
Deuteronomium 28:1 en 15 NBV21

In Deuteronomium 27 en 28 lezen we dat de Israëlieten een keuze moeten maken tussen zegen (gehoorzaam) en vloek (ongehoorzaam). Saul en de zonen van Eli worden gestraft voor hun daden, maar Samuel, David en Jonathan (de zoon van Saul) worden gezegend.

Gebeurtenissen uit 1 en 2 Samuel in de Psalmen

Veel gebeurtenissen uit 1 en 2 Samuël worden beschreven in de Psalmen die door David zijn geschreven. Een bekende is Psalm 51.

Voor de koorleider. Een psalm van David,
toen de profeet Natan hem had bezocht, nadat hij met Batseba geslapen had.
Wees mij genadig, God, in uw trouw, U bent vol erbarmen, wis mijn wandaden uit,
was mij schoon van alle schuld, reinig mij van mijn zonden.
Ik ken mijn wandaden, ik ben mij steeds van mijn zonden bewust,
tegen U, tegen U alleen heb ik gezondigd, ik heb gedaan wat slecht is in uw ogen.
Laat uw uitspraak rechtvaardig zijn en uw oordeel zuiver.
Ik was al schuldig toen ik werd geboren, al zondig toen mijn moeder mij ontving,
maar U wilt dat waarheid mij vervult, U leert mij wijsheid, diep in mijn hart.
Zuiver mij met majoraan, dan word ik rein, was mij en ik word witter dan sneeuw.
Laat mij vreugde en blijdschap horen: U hebt mij gebroken, laat mij ook juichen.
Sluit uw ogen voor mijn zonden en doe heel mijn schuld teniet.
Schep, o God, een zuiver hart in mij, vernieuw mijn geest, maak mij standvastig,
verban mij niet uit uw nabijheid, neem uw heilige geest niet van mij weg.
Red mij, geef mij de vreugde van vroeger, de kracht van een sterke geest.
Dan wil ik verdwaalden uw wegen leren, en zullen zondaars terugkeren tot U.
U bent de God die mij redt, bevrijd mij, God, van de dreigende dood, en ik zal juichen om uw gerechtigheid.
Ontsluit mijn lippen, Heer, en mijn mond zal uw lof verkondigen.
U wilt van mij geen offerdieren, in brandoffers schept U geen behagen.
Het offer voor God is een gebroken geest; een gebroken en verbrijzeld hart zult U, God, niet verachten.
Wees Sion welgezind en schenk het voorspoed, bouw de muren van Jeruzalem weer op.
Dan zult U de juiste offers aanvaarden, offers in hun geheel verbrand, dan legt men stieren op uw altaar.
Psalm 51│NBV21

Literaire boeken

De boeken 1 en 2 Samuël staan bekend om hun literaire kwaliteit. Het is een verhaal met 3 hoofdpersonen: Samuel, Saul en David. Het verhaal heeft een duidelijk plot en bevat conflicten, drama en is spannend.
Het gebed van Hanna in 1 Samuel 2 en het klaaglied van David in 2 Samuel 1 zijn poëzie.
Er wordt met woorden gespeeld, bijvoorbeeld het woord ‘mantel’:
- De mantel is een symbool van leiderschap.
- Hanna maakt ieder jaar een nieuwe mantel voor Samuël
- De punt van Samuëls mantel scheurde, toen Saul die pakte en staat symbool van het afgenomen koningschap van Saul.
- Jonathan geeft zijn mantel aan David
- David snijdt een stuk van de mantel van Saul af.
- De waarzegster uit Endor beschrijft een goddelijk wezen als ‘een oude man, gehuld in een mantel‘